Dialoog boven repressie

Op zaterdag 8 november 2025 kopte De Morgen: “Gedragsexperts en controle van boekentassen moeten probleemgedrag op school tegengaan.” De regering keurde een actieplan dat vanaf volgend schooljaar in werking treedt goed met een aantal maatregelen die probleemgedrag moeten tegengaan. Zo zullen scholen een gedragsexpert moeten aanstellen die een tweeledige taak toegewezen krijgt. Enerzijds zal die het personeel bijscholen over onderwerpen zoals klasmanagement en sanctionering, anderzijds zal de expert leerlingen rechtstreeks begeleiden. Ook de onderwijsinspectie krijgt extra bevoegdheden. Ze zullen voortaan naast de kwaliteitscontrole en toezicht het antipestbeleid en het tuchtbeleid van de school moeten evalueren. Een laatste maatregel, die op nogal wat tegenkanting stuit in het onderwijsveld, houdt in dat scholen lockers, boekentassen en zakken mogen controleren als daar een concrete aanleiding toe is. Bij weigering kan dit leiden tot een tuchtmaatregel.

Ik lees een beleid dat de focus vooral op het negatieve legt – op tucht, op bestraffing, op wantrouwen – terwijl jongeren net nood hebben aan vertrouwen, dialoog en positieve stimulansen. Naar mijn bescheiden mening botsen we hier op het spanningsveld tussen traditie en evolutie. Ons onderwijs is historisch gebouwd op een wereldbeeld waarin orde, uniformiteit en regelmaat centraal stonden. Het heeft ons een brede en stevige basis opgeleverd en paste in een samenleving waarin gezinnen waarden en normen deelden met de institutionele macht, waarbij rolverdelingen niet ter discussie stonden. Vandaag is de maatschappelijke context echter helemaal veranderd: interculturele diversiteit, digitale revoluties, nieuwe pedagogische inzichten maar ook de veranderde machtsverhoudingen zijn onmiskenbaar. Onze scholen zijn niet langer de enige bron van kennis. In een vingerknip is er online een overvloed aan informatie te vinden. De positie van de school als primaire bron van opvoeding en kennisoverdracht is niet meer zo vanzelfsprekend.

Waar de verzuiling in dat opzicht eenvoud en duidelijkheid bracht, wordt onze huidige maatschappij gekenmerkt door een versnippering van referentiekaders met een palet aan waarden en normen. Naast scholen, spelen ouders en sociale netwerken een cruciale rol. Een geïntegreerde aanpak waarin ouders en externe partners betrokken worden, is noodzakelijk. Maar dat is niet eenvoudig wanneer de betrokken partijen letterlijk of figuurlijk niet dezelfde taal spreken.

Daarnaast vind ik het idee dat controle en sancties jongeren op het juiste pad houden, erg simplistisch.  Repressie creëert wantrouwen en polarisatie terwijl we als school net een veilige leer- en leefomgeving willen creëren. Dit getuigt voor mij van een gebrek aan een onderbouwde lange termijnvisie die rekening houdt met de brede impact en toekomstige uitdagingen. Het beleid blijft steken bij een symptomatische aanpak terwijl de oorzaak ongemoeid blijft. Begrijp me niet verkeerd; sancties maken onlosmakelijk deel uit van een goed onderwijsbeleid, maar de focus moet vooral liggen op dialoog en reflectie. Socratische dialogen leren jongeren om verantwoordelijkheid te nemen en hun eigen waarden en normen vorm te geven.

Dus nee mevrouw Demir, ik volg u niet helemaal.

Link naar het artikel van De Morgen: Gedragsexperts en controle van boekentassen moeten probleemgedrag op school tegengaan | De Morgen